پروژه پایلوت آینده نگاری مناسب ترین فناوری ها برای ایران تا سال 1404(پامفا 1404) به نیت کسب دانش نظری و تجربه عملی در خصوص یکی از رویکرد های مهم در حوزه آینده اندیشی و آینده پژوهی توسط مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور طراحی شده و به اجرا در آمده است. یکی از پروژه های 15 گانه طرح پیشنهادی نقشه جامع علمی کشور پروژه آینده
نگاری ملی علم و فناوری است که پروژه پامفا 1404 مقدمه‌ای برای اجرای آن خواهد بود.
طی دو دهه اخیر تمامی کشورهای پیشرفته و بسیاری از کشورهای در حال پیشرفت، حتی کشورهای کوچکی نظیر کلمبیا و امارات متحده عربی) پروژه های آینده نگاری[1] را در زمینه های مختلف علوم و فناوریها به اجرا در آورده اند. ایران شاید تنها کشور مهم در عرصه بین المللی باشد که تا پیش از طرح پامفا 1404 در این زمینه اقدام عملی انجام نداده بود.
اهداف :
· اجرای نخستین تجربه عملی آینده نگاری در ایران (اهمیت توجه به فرآیند)
· شکل دادن به یک نهاد مرجع فکری - اجرایی در زمینه فعالیت های آینده-نگاری و فراهم نمودن زمینه همکاری بین سازمانی
· فرهنگسازی در جامعه علمی، صنعتی، تکنولوژیک، در میان سیاستگذاران، در میان فعالان اقتصادی و در حیطه عمومی در خصوص توانائی ها و ظرفیتها و محدودیتهای آینده نگاری
· دستیابی به مجموعه ای از اطلاعات و مجموعه ای از سناریوها (با ضریب دقت قابل قبول در حد جامعه آماری مورد استفاده) در خصوص مناسب ترین فناوری ها برای ایران 1404 (توجه به مفید بودن نسبی خروجی های طرح)
· تربیت تیمهای ورزیده برای انجام آینده‌نگاریهای تخصصی
· کمک به ایجاد فضای فکری و مهارتی مناسب برای تحقق اهداف سند چشم انداز
· زمینه سازی برای اجرای نخستین آینده نگاری در مقیاس ملی با استفاده از تجربیات سایر کشورها
سایر سازمان ها و مراکز همکار در پروژه که در کمیته راهبری پروژه نیز عضویت دارند:
· موسسه عالی آموزش و پژوهش سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
· سازمان فضایی ایران
· شرکت متن (مرکز توسعه نیرو)
· دفتر امور پژوهشی حوزه معاونت پژوهشی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری
· مرکز صنایع نوین وزارت صنایع و معادن
· مرکز آینده پژوهی صنایع دفاع
· پژوهشگاه هوا و فضا
نکاتی در باره چارچوب اجرایی طرح پامفا 1404 :
چارچوب اجرای طرح پامفا بدین صورت است که،علوم و فناوری های مورد نظر طی سه مرحله و با تقسیم بندی سه گانه "علوم و فناوریهای فیزیکی و مهندسی "، "علوم و فناوریهای زیستی "، و "علوم و فناوری-های اجتماعی و انسانی " مشخص شوند و برای استخراج معرفت ضمنی متخصصان در هر مرحله از سه نوبت اجرای روش دلفی و یک پانل نهایی استفاده به عمل آید.
در نخستین دلفی از پرسشهای هشتمین دلفی ژاپنیها که مورد استفاده بسیاری از کشورها بوده بهره برداری شود. در دلفیهای دوم و سوم از پرسشنامههای ترکیبی (بازخورد پرسش نامه اول و طرح پرسش های بومی و بازخورد آنها) استفاده شود.
سناریوهای نهایی هر مرحله به وسیله پانلی از متخصصان که از حوضچه متخصصان طرح گزین شده اند با همکاری اعضای شورای علمی و شورای راهبری تدوین می شود.
دلفی پامفا در دو دور برگزار گردید که در هر دور، پرسشهایی مشابه از خبرگان پرسیده شد. این پرسش-ها در چهار دسته متفاوت طراحی شدند. در ابتدای پرسشنامههایی مشابه از خبرگان نیز در خصوص اطلاعات فردی خبرگان پرسش های مطرح شد. چهار دسته سوالات پرسش نامه عبارت بودند از:
دسته اول: پرسشهایی درباره (عدم قطعیت های آینده). در این پرسش نامه ها عدم قطعیتهایی که دو حالت حدی داشته و درباره وقوع یکی از این دو حالت، عدم قطعیت وجود دارد، به هر صورت یک طیف ارائه و تعدادی پرسش درباره این دو حالت مطرح می شود. در دسته اول، پرسشها به گونه ای طراحی شد تا خبره نظر خود را در خصوص مطلوب بودن یکی از دو حالت با توجه به شرایط کور، بیان نماید.
دسته دوم: در این بخش پرسشهایی در خصوص عدم قطعیتهای آینده، طراحی شده است. تفاوت سوالات با دسته اول در این است که این سوالات، دو حالت حدی نداشته و به صورت مستقل مورد پرسش قرار گرفته اند. در دسته دوم، پرسشها به گونه ای طراحی شد تا خبره پیش بینی خود را در مورد وضعیت ایران در سال 1404 خورشیدی بیان نماید.
دسته سوم: در این بخش از خبرگن خواسته شد تا مهمترین اولویتهای ایران را بر اساس (وضعیت فعلی) و (روندهای جهانی) به صورت کلی تعیین کنند.
دسته چهارم: در این بخش از پرسش نامه از خبرگان خواسته شد تا در مورد اهمیت و نحوه دستیابی به یک فناوری خاص یا موضوعی مشخص، نظر دهند
نگاری ملی علم و فناوری است که پروژه پامفا 1404 مقدمه‌ای برای اجرای آن خواهد بود.
طی دو دهه اخیر تمامی کشورهای پیشرفته و بسیاری از کشورهای در حال پیشرفت، حتی کشورهای کوچکی نظیر کلمبیا و امارات متحده عربی) پروژه های آینده نگاری[1] را در زمینه های مختلف علوم و فناوریها به اجرا در آورده اند. ایران شاید تنها کشور مهم در عرصه بین المللی باشد که تا پیش از طرح پامفا 1404 در این زمینه اقدام عملی انجام نداده بود.
اهداف :
· اجرای نخستین تجربه عملی آینده نگاری در ایران (اهمیت توجه به فرآیند)
· شکل دادن به یک نهاد مرجع فکری - اجرایی در زمینه فعالیت های آینده-نگاری و فراهم نمودن زمینه همکاری بین سازمانی
· فرهنگسازی در جامعه علمی، صنعتی، تکنولوژیک، در میان سیاستگذاران، در میان فعالان اقتصادی و در حیطه عمومی در خصوص توانائی ها و ظرفیتها و محدودیتهای آینده نگاری
· دستیابی به مجموعه ای از اطلاعات و مجموعه ای از سناریوها (با ضریب دقت قابل قبول در حد جامعه آماری مورد استفاده) در خصوص مناسب ترین فناوری ها برای ایران 1404 (توجه به مفید بودن نسبی خروجی های طرح)
· تربیت تیمهای ورزیده برای انجام آینده‌نگاریهای تخصصی
· کمک به ایجاد فضای فکری و مهارتی مناسب برای تحقق اهداف سند چشم انداز
· زمینه سازی برای اجرای نخستین آینده نگاری در مقیاس ملی با استفاده از تجربیات سایر کشورها
سایر سازمان ها و مراکز همکار در پروژه که در کمیته راهبری پروژه نیز عضویت دارند:
· موسسه عالی آموزش و پژوهش سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
· سازمان فضایی ایران
· شرکت متن (مرکز توسعه نیرو)
· دفتر امور پژوهشی حوزه معاونت پژوهشی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری
· مرکز صنایع نوین وزارت صنایع و معادن
· مرکز آینده پژوهی صنایع دفاع
· پژوهشگاه هوا و فضا
نکاتی در باره چارچوب اجرایی طرح پامفا 1404 :
چارچوب اجرای طرح پامفا بدین صورت است که،علوم و فناوری های مورد نظر طی سه مرحله و با تقسیم بندی سه گانه "علوم و فناوریهای فیزیکی و مهندسی "، "علوم و فناوریهای زیستی "، و "علوم و فناوری-های اجتماعی و انسانی " مشخص شوند و برای استخراج معرفت ضمنی متخصصان در هر مرحله از سه نوبت اجرای روش دلفی و یک پانل نهایی استفاده به عمل آید.
در نخستین دلفی از پرسشهای هشتمین دلفی ژاپنیها که مورد استفاده بسیاری از کشورها بوده بهره برداری شود. در دلفیهای دوم و سوم از پرسشنامههای ترکیبی (بازخورد پرسش نامه اول و طرح پرسش های بومی و بازخورد آنها) استفاده شود.
سناریوهای نهایی هر مرحله به وسیله پانلی از متخصصان که از حوضچه متخصصان طرح گزین شده اند با همکاری اعضای شورای علمی و شورای راهبری تدوین می شود.
دلفی پامفا در دو دور برگزار گردید که در هر دور، پرسشهایی مشابه از خبرگان پرسیده شد. این پرسش-ها در چهار دسته متفاوت طراحی شدند. در ابتدای پرسشنامههایی مشابه از خبرگان نیز در خصوص اطلاعات فردی خبرگان پرسش های مطرح شد. چهار دسته سوالات پرسش نامه عبارت بودند از:
دسته اول: پرسشهایی درباره (عدم قطعیت های آینده). در این پرسش نامه ها عدم قطعیتهایی که دو حالت حدی داشته و درباره وقوع یکی از این دو حالت، عدم قطعیت وجود دارد، به هر صورت یک طیف ارائه و تعدادی پرسش درباره این دو حالت مطرح می شود. در دسته اول، پرسشها به گونه ای طراحی شد تا خبره نظر خود را در خصوص مطلوب بودن یکی از دو حالت با توجه به شرایط کور، بیان نماید.
دسته دوم: در این بخش پرسشهایی در خصوص عدم قطعیتهای آینده، طراحی شده است. تفاوت سوالات با دسته اول در این است که این سوالات، دو حالت حدی نداشته و به صورت مستقل مورد پرسش قرار گرفته اند. در دسته دوم، پرسشها به گونه ای طراحی شد تا خبره پیش بینی خود را در مورد وضعیت ایران در سال 1404 خورشیدی بیان نماید.
دسته سوم: در این بخش از خبرگن خواسته شد تا مهمترین اولویتهای ایران را بر اساس (وضعیت فعلی) و (روندهای جهانی) به صورت کلی تعیین کنند.
دسته چهارم: در این بخش از پرسش نامه از خبرگان خواسته شد تا در مورد اهمیت و نحوه دستیابی به یک فناوری خاص یا موضوعی مشخص، نظر دهند